Stanowisko Rzecznika Finansowego w sprawie kredytów indeksowanych i denominowanych do waluty obcej

Rzecznik Finansowy przedstawił swoje stanowisko w odpowiedzi na pytanie Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego. Jest ono zbieżne z dotychczas prezentowanymi przez Rzecznika Finansowego poglądami w sprawach tzw. kredytów frankowych i niezmiennie wspiera konsumentów.

Zajmując stanowisko Rzecznik ponownie powołał się na bogate orzecznictwo TSUE w sprawach kredytów indeksowanych i denominowanych do waluty obcej i podkreślił nadrzędny cel stosowania przepisów prawa unijnego w zakresie ochrony konsumenta. Wskazał, że co do zasady możliwe byłoby zastąpienie niedozwolonych postanowień umownych zawartych w umowach kredytu, jednak w prawie polskim nie istnieją przepisy, którymi można te postanowienia zastąpić. Jeśli natomiast nie jest możliwe ustalenie wiążącego strony kursu waluty umowa może nadal obowiązywać pod warunkiem, że konsument świadomie wyrazi wolę kontynuacji umowy, zawierającej niedozwolone postanowienia umowne. Co ciekawe, Rzecznik wskazał na możliwość unieważnienia umowy również na podstawie innych przesłanek niż postanowienia abuzywne.

Dalej Rzecznik, idąc za uchwałą Sądu Najwyższego wydaną w lutym bieżącego roku na jego wniosek w sprawie o sygn. III CZP 6/21 opowiedział się za stosowaniem do wzajemnych rozliczeń stron teorii dwóch kondykcji. Zgodnie z nią świadczenia obu stron po unieważnieniu umowy stanowią odrębne roszczenia.

Zdaniem Rzecznika termin przedawnienia roszczeń banku o zwrot kwot wypłaconych z kredytu rozpoczyna bieg od chwili, w której umowa kredytu stała się trwale bezskuteczna. Za trwałą bezskuteczność uznał natomiast brak świadomej i wolnej zgody na postanowienie niedozwolone wyrażony w pierwszym wystąpieniu skierowanym przez konsumenta do banku, kwestionującym ważność umowy albo wskazującym na abuzywny charakter jej postanowień.

W kwestii wynagrodzenia banków za korzystanie z kapitału Rzecznik jednoznacznie stwierdził, że żądanie to jest sprzeczne z Dyrektywą 93/13, a nadto nie ma podstawy prawnej w przepisach krajowych. Odmienne stanowisko prowadziłoby do sytuacji, w której bank uzyskałby korzyść kosztem konsumenta, zamiast ponieść negatywne konsekwencje stosowania klauzul niedozwolonych. Rzecznik wskazał przy tym na bezzasadność skierowania pytania prejudycjalnego w sprawie z powództwa banku przeciwko konsumentowi. Rzecznik słusznie zauważył, że możliwość żądania wynagrodzenia za korzystanie z kapitału uzyskanego na podstawie nieważnej umowy jest sprzeczne z prawem unijnym oraz prawem polskim.

Zatem Rzecznik w całości podtrzymał dotychczas prezentowane stanowisko w sprawach kredytów frankowych, opowiadając się za przewidzianą w przepisach ochroną konsumentów.