Ile kosztuje proces sądowy?

Często zdarza się, iż podmioty rozważające wystąpienie na drogę procesu sądowego zastanawiają się, w jakiej wysokości koszty będą zobowiązane pokryć. Poniżej staramy się odpowiedzieć na najważniejsze pytania:

? ile kosztuje proces sądowy,

? jakie opłaty się na niego składają, oraz

? kiedy i kto może ubiegać się o ich zwrot.

W pierwszej kolejności należy liczyć się z faktem, że co do zasady, koszty procesu sądowego ponosi strona przegrana, tak więc wysokość oraz zasady zwrotu kosztów procesu będą zależeć w głównej mierze od przebiegu oraz ostatecznego wyniku sprawy. Jednak niezależnie od powyższego, strona wszczynająca postępowanie sądowe musi z góry (niejako zaliczkowo) ponieść szereg wydatków i dopiero po zakończeniu sprawy, może domagać się ich zwrotu przez stronę przegrywającą sprawę.

Wpis sądowy

Jednym z podstawowych kosztów procesu jest tzw. wpis sądowy, czyli opłata, której podlegają pisma procesowe inicjujące postępowanie sądowe lub jego etap przed sądem innej instancji. Wobec powyższego, samo wszczęcie sprawy będzie wiązać się z obowiązkiem uiszczenia opłaty od pozwu, której wysokość jest uzależniona od wartości oraz charakteru dochodzonego roszczenia.

Na podstawie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje opłat:

• Opłata stała pobierana jest w przypadku spraw dotyczących praw niemajątkowych, a także w określonych przez ustawę wybranych sprawach majątkowych. Wysokość opłaty w tym przypadku wynosi od 30 zł do 5 000 zł. Przykładowo w sprawach o rozwód oraz ochronę dóbr osobistych opłata ta wynosi 600 złotych, a w sprawach o unieważnienie małżeństwa, o ustanowienie rozdzielności majątkowej małżeńskiej oraz o uchylenie uchwały organu spółdzielni 200 złotych.
• Opłata stosunkowa pobierana jest w przypadku spraw dotyczących praw majątkowych. Ustala się ją według wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia wynoszącej:
• do 500 złotych ? w kwocie 30 złotych;
• ponad 500 złotych do 1 500 złotych ? w kwocie 100 złotych;
• ponad 1 500 złotych do 4 000 złotych ? w kwocie 200 złotych;
• ponad 4 000 złotych do 7 500 złotych ? w kwocie 400 złotych;
• ponad 7 500 złotych do 10 000 złotych ? w kwocie 500 złotych;
• ponad 10 000 złotych do 15 000 złotych ? w kwocie 750 złotych;
• ponad 15 000 złotych do 20 000 złotych ? w kwocie 1 000 złotych.

W sprawach o prawa majątkowe przy wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia ponad 20 000 złotych pobiera się od pisma opłatę stosunkową wynoszącą 5% tej wartości, nie więcej jednak niż 200 000 złotych.

• Opłata podstawowa występuje zdecydowanie najrzadziej i dotyczy spraw, w których przepisy nie określają opłaty stałej ani stosunkowej. Wtedy wysokość takiej opłaty ustala sąd. Powyższa opłata nie może być mniejsza niż 30 zł.

Opłatę sądową uiszcza się przy wniesieniu do sądu pisma jej podlegającego. Zgodnie z art. 102 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, opłacenie wpisu sądowego nie będzie konieczne przy wniesieniu pozwu w sytuacji, gdy strona wraz z pozwem złoży wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych. Zgodnie z tym przepisem, zwolnienia od kosztów sądowych może się domagać osoba fizyczna, jeżeli złoży oświadczenie, z którego wynika, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Wniosek o zwolnienie kosztów powinien zawierać informacje co do stanu majątkowego, dochodów i kosztów utrzymania osoby fizycznej. Do wniosku powinno zostać złożone oświadczenie na formularzu urzędowym obrazujące sytuację majątkową wnioskodawcy. Należy mieć na uwadze, że zwolnienie z kosztów jest instytucją o charakterze wyjątkowym. Oddalenie wniosku o zwolnienie z kosztów oznacza, że wnioskodawca winien uiścić wpis sądowy.

O zwolnienie z kosztów mogą również, analogicznie ubiegać się osoby prawne takie jak spółki z o.o. czy fundację. Zgodnie z art. 103 ustawy o kosztach sądowych: Sąd może przyznać zwolnienie od kosztów sądowych osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej niebędącej osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, jeżeli wykazała, że nie ma dostatecznych środków na ich uiszczenie.

Jednocześnie, nie w każdej sytuacji uiszcza się opłatę w pełnej wysokości. Przykładowo, od sprzeciwu od wyroku zaocznego należy uiścić ? wysokości opłaty, a od pozwu w postępowaniu nakazowym lub upominawczym, z wyłączeniem spraw podlegających rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym ? wysokości opłaty.

Należy mieć także na uwadze, że wpisom sądowym podlegają także inne pisma procesowe, które strony mogą wnosić w trakcie trwania procesu, na przykład apelacja i zażalenie, skarga kasacyjna, sprzeciw od wyroku zaocznego, zarzuty od nakazu zapłaty, skarga o wznowienie postępowania oraz różnego rodzaju wnioski, takie jak wniosek o ogłoszenie upadłości, o wpis lub wykreślenie z księgi wieczystej lub wpis w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS).

Koszty zastępstwa procesowego

Oprócz opłaty sądowej na niezbędne koszty procesu, o których zwrot może wnioskować strona wygrywająca proces, składa się wynagrodzenie dla profesjonalnego pełnomocnika za reprezentowanie strony w procesie, jednak co istotne, wynagrodzenie to nie może być wyższe niż stawki opłat określone w przepisach rozporządzenia. W przypadku radców prawnych kwestie te reguluje rozporządzenie w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Zgodnie z tym rozporządzeniem w przypadku spraw majątkowych zwrot kosztów zastępstwa procesowego, czyli koszt opłacenia prawnika strony wygrywającej proces, w zależności od wartości przedmiotu sporu, wyniesie:

1) do 500 zł ? 90 zł;

2) powyżej 500 zł do 1500 zł ? 270 zł;

3) powyżej 1500 zł do 5000 zł ? 900 zł;

4) powyżej 5000 zł do 10 000 zł ? 1800 zł;

5) powyżej 10 000 zł do 50 000 zł ? 3600 zł;

6) powyżej 50 000 zł do 200 000 zł ? 5400 zł;

7) powyżej 200 000 zł do 2 000 000 zł ? 10 800 zł;

8) powyżej 2 000 000 zł do 5 000 000 zł ? 15 000 zł;

9) powyżej 5 000 000 zł ? 25 000 zł.

Inne koszty poniesione w trakcie trwania procesu

Strona może domagać się również zwrotu kosztów poniesionych wskutek nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony, jak koszty wydane na dojazd do sądu oraz utraconego w związku z tym zarobku. Kolejnymi wydatkami, które powstają w toku postępowania i których zwrotu strona może żądać są zaliczki na wydatki biegłego, który może zostać powołany na wniosek uczestnika postępowania w sytuacji, gdy okaże się, że merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy wymaga wiedzy specjalistycznej.

Kto i kiedy może domagać się zwrotu kosztów procesu?

Zgodnie z art. 98 §1 k.p.c., strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Wobec powyższego, strona wygrywająca dopiero po zakończeniu procesu otrzymuje od przegranego zwrot wszystkich kwot, które dotychczas uiściła. Jeśli zwycięstwo będzie częściowe, obowiązek poniesienia kosztów procesu jest stosunkowo rozdzielany.

Należy również zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 109 k.p.c. sąd orzeka z urzędu o przysługujących stronie kosztach należnych, w sytuacji gdy strona działa bez adwokata, radcy prawnego lub rzecznika patentowego. W takiej sytuacji nie jest konieczne zgłaszanie roszczenia o zwrot poniesionych kosztów. Z kolei gdy strona jest reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, konieczne będzie zgłoszenie odpowiedniego żądania o zwrot poniesionych kosztów.

Strona może zgłosić powyższe żądania najpóźniej do zamknięcia rozprawy bezpośrednio poprzedzającej wydanie orzeczenia przez sąd poprzez złożenie spisu poniesionych wydatków w sądzie, w którym toczy się dana sprawa albo złożenie żądania o zwrot kosztów według norm przepisanych.

Jeżeli sąd zasądzi koszty procesu, w tym zwrot wpisu sądowego, kosztów zastępstwa procesowego i innych kosztów jak np.: zaliczki na biegłego sądowego etc. orzeczenie takie znajdzie się w wyroku kończącym postępowanie. I wyrok taki po stwierdzeniu prawomocności będzie stanowił podstawę do dochodzenia zwrotu tych kwot, również w drodze egzekucji komorniczej.