Wezwanie w charakterze świadka ? sprawdź swoje prawa i obowiązki

Znaczna część sądowych postępowań cywilnych w Polsce przebiega z zastosowaniem instytucji przesłuchania świadków na rozprawie. Konieczność złożenia zeznań dla większości osób jest nowym i stresującym doświadczeniem. Z tej przyczyny, poniżej przedstawiamy odpowiedzi na najbardziej problematyczne i nurtujące pytania związane z tym zagadnieniem.

Kim jest świadek i kto może zeznawać?

Świadek to osoba fizyczna posiadająca informacje mogące mieć znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, która została wezwana przez sąd w celu przeprowadzania dowodu z jej zeznań.

Ustawodawca w art. 259 k.p.c. wyodrębnił tzw. bezwzględne zakazy dowodowe, czyli grupę osób niemogących być świadkami. Są to:

1. osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń z przyczyn o charakterze psychicznym, jak zaburzenia mowy, zaburzenia pamięci lub omamy oraz o charakterze fizycznym, jak ślepota lub głuchoniemota przy jednoczesnej niepiśmienności i nieznajomości języka migowego,
2. wojskowi i urzędnicy niezwolnieni od zachowania w tajemnicy informacji niejawnych o klauzuli ?zastrzeżone? lub ?poufne? oraz osoby zobowiązane do zachowania tajemnicy Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli ich zeznanie miałoby być połączone z jej naruszeniem,
3. przedstawiciele ustawowi stron oraz osoby, które mogą być przesłuchane w charakterze strony jako organy osoby prawnej lub innej organizacji mającej zdolność sądową,
4. współuczestnicy jednolici ? zgodnie z art. 73§2 k.p.c., współuczestnictwo jednolite zachodzi w wypadku, gdy z istoty spornego stosunku prawnego lub z przepisu ustawy wynika, że wyrok dotyczyć ma niepodzielnie wszystkich współuczestników. Co istotne, współuczestnik sporu, nie będący współuczestnikiem jednolitym, może być świadkiem co do faktów, jeśli dotyczą one wyłącznie innego współuczestnika.

Dodatkowo, zgodnie z art. 259 §1 k.p.c., mediator nie może być świadkiem co do faktów, o których dowiedział się w związku z prowadzeniem mediacji, chyba że strony zwolnią go z obowiązku zachowania tajemnicy mediacji.

Komu przysługuje prawo odmowy zeznań?

Zgodnie z art. 261 § 1 k.p.c. małżonkowie stron, ich wstępni, zstępni i rodzeństwo oraz powinowaci w tej samej linii lub stopniu, jak również osoby pozostające ze stronami w stosunku przysposobienia mają prawo odmowy zeznań. Prawo to trwa także po ustaniu małżeństwa lub rozwiązaniu stosunku przysposobienia.  Dodatkowo, zgodnie z art. 261 § 2 k.p.c. świadek może odmówić odpowiedzi na zadane mu pytanie, jeżeli zeznanie mogłoby narazić jego lub jego bliskich na odpowiedzialność karną, hańbę lub dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową albo jeżeli zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej. Duchowny może odmówić zeznań co do faktów powierzonych mu na spowiedzi.

Czy stawienie się na wezwanie sądu jest obowiązkowe?

W Polsce istnieje ustawowy obowiązek złożenia zeznań w charakterze świadka. Zgodnie z art. 274 k.p.c. za nieusprawiedliwione niestawiennictwo sąd skaże świadka na grzywnę, po czym wezwie go powtórnie, a w razie ponownego niestawiennictwa skaże go na ponowną grzywnę i może zarządzić jego przymusowe sprowadzenie. Przepis stosuje się odpowiednio do świadka, który oddalił się bez zezwolenia przewodniczącego.

Jednocześnie, świadek w ciągu tygodnia od dnia doręczenia mu postanowienia skazującego go na grzywnę lub na pierwszym posiedzeniu, na które zostanie wezwany, może usprawiedliwić swe niestawiennictwo. W przypadku usprawiedliwienia niestawiennictwa sąd zwolni świadka od grzywny i przymusowego sprowadzenia. Najczęściej sądy nakładają na świadka grzywnę w wysokości 500 zł. Jednakże to od uznania sądu zależy jej wysokość. Należy mieć również na uwadze, że za nieuzasadnioną odmowę zeznań lub przyrzeczenia sąd może również nakazać aresztowania świadka na czas nieprzekraczający tygodnia.

Czy mogę dostać zwrot kosztów poniesionych w skutek stawiennictwa w sądzie?

Zgodnie z art. 227 k.p.c., świadek ma prawo żądać zwrotu wydatków koniecznych, związanych ze stawiennictwem do sądu, a ponadto wynagrodzenia za utratę zarobku poprzez złożenie w sądzie rozpatrującym daną sprawę stosownego wniosku. Przewodniczący może również przyznać świadkowi zaliczkę na koszty podróży i na utrzymanie w miejscu przesłuchania. Wniosek o zwrot wydatków najlepiej złożyć od razu w sądzie, bezpośrednio po przesłuchaniu, ustnie do protokołu. Można go również złożyć na piśmie, w terminie 3 dni od przesłuchania.

Jak wygląda procedura przesłuchania świadka?

Kolejność przesłuchania świadków oznacza przewodniczący składu sędziowskiego. Świadkowie, którzy nie złożyli jeszcze zeznań, nie mogą być obecni przy przesłuchaniu innych świadków.  Zgodnie z art. 266 k.p.c., przed przesłuchaniem świadka uprzedza się go o prawie odmowy zeznań i odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych zeznań oraz odbiera od niego przyrzeczenie. Przesłuchanie rozpoczyna się od zadania świadkowi pytań dotyczących jego osoby oraz stosunku do stron. Świadek składa zeznanie ustnie, zaczynając od odpowiedzi na pytania przewodniczącego, co i z jakiego źródła wiadomo mu w sprawie, po czym sędziowie, a następnie strony mogą w tymże przedmiocie zadawać mu pytania. Świadek składa zeznanie na piśmie, jeżeli sąd tak postanowi. Świadkowie, których zeznania przeczą sobie wzajemnie, mogą być konfrontowani. Zeznanie świadka, po zapisaniu do protokołu, będzie mu odczytane i stosownie do okoliczności na podstawie jego uwag uzupełnione i sprostowane. Świadek może oddalić się z sądu nie wcześniej niż po uzyskaniu na to zezwolenia przewodniczącego.

Należy pamiętać, że idąc do sądu w charakterze świadka musimy zabrać ze sobą dokument potwierdzający naszą tożsamość, albowiem sąd sprawdzi nasze dane przed przystąpieniem do przesłuchania.

Jak należy się ubrać wybierając się do sądu w charakterze świadka?

Wybierając się do sądu należy pamiętać, że nasz ubiór powinien odpowiadać powadze sali sądowej ? powinniśmy więc ubrać się w sposób stonowany, schludny, skromny i elegancki. W sądzie obowiązuje formalny dress code, więc odpowiednim strojem będą marynarka oraz materiałowe spodnie w kant lub spódnica kończąca się tuż nad kolanem. Nie można jednak też przesadzać i przykładowo pełny garnitur wcale nie jest konieczny.