Odpowiedzialność wykonawcy robót budowlanych za wady projektowe

W toku realizacji umowy w przypadku robót budowlanych Wykonawca wyłoniony w postępowaniu o udzielenie zamówienia niejednokrotnie opiera się na przygotowanym przez projektanta projekcie budowlanym. Jednym z obowiązków Wykonawcy często wskazywanym w umowach o roboty budowlane jest wymóg realizacji zamówienia zgodnie ze sztuką budowlaną, zasadami wiedzy technicznej oraz projektem budowlanym. Co jednak w sytuacji, kiedy w toku realizacji umowy o roboty budowlane okazuje się, że projekt budowlany zawiera wady projektowe, które uniemożliwiają należytą realizację robót budowlanych przez Wykonawcę? Czy Wykonawca robót budowlanych może zostać obarczony odpowiedzialnością za wady projektowe popełnione przez projektanta?

Aby jednak móc odpowiedzieć na powyższe pytania, w pierwszej kolejności należy wskazać, kiedy mamy do czynienia z wadliwym projektem budowlanym. Projekt budowlany można uznać za wadliwy wówczas, gdy na jego podstawie nie jest możliwe wybudowanie obiektu zgodnie m. in. ze sztuką budowlaną, wiedzą techniczną, przepisami powszechnie obowiązującymi czy też ustalonymi warunkami zabudowy i zagospodarowania terenu. Niemniej jednak, co do zasady, za wady stworzonego projektu budowlanego odpowiada projektant. Sytuacja ulegnie zmianie, gdy na podstawie wadliwego projektu zostaną wykonane roboty budowlane. Wówczas ciężar odpowiedzialności spoczywał będzie również na wykonawcy wadliwego obiektu budowlanego. Wskazać należy bowiem, że zgodnie z regulacją zawartą w art. 647 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2023 r. poz. 1610, dalej jako: Kodeks Cywilny), przez umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu wykonanego zgodnie z projektem oraz z zasadami wiedzy technicznej. Jak podnosi się w orzecznictwie, Wykonawca, jako profesjonalista, nie jest jedynie bezkrytycznym odtwórcą projektu, ale musi wykonać zadanie przy uwzględnieniu zasad wiedzy technicznej. W konsekwencji obarczającym wykonawcy błędem w sztuce budowlanej będzie zazwyczaj niedostrzeżenie wadliwości powszechnie stosowanych, czy ogólnych rozwiązań konstrukcyjnych (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 7 sierpnia 2013 r., sygn. akt I ACa 311/13). Co więcej, stosownie do regulacji zawartej w art. 651 Kodeksu Cywilnego, jeżeli dostarczona przez inwestora dokumentacja, teren budowy, maszyny lub urządzenia nie nadają się do prawidłowego wykonania robót albo jeżeli zajdą inne okoliczności, które mogą przeszkodzić prawidłowemu wykonaniu robót, wykonawca powinien niezwłocznie zawiadomić o tym inwestora. Oznacza to zatem, że na Wykonawcy robót budowlanych spoczywa obowiązek dochowania należytej staranności z uwagi na profesjonalny charakter wykonywanej przez siebie działalności, a co za tym idzie powinien on sygnalizować inwestorowi dostrzeżone uchybienia w dokumentacji projektowej, które mogłyby wpłynąć na prawidłową realizację robót budowlanych. Z uwagi na oczekiwany od profesjonalistów większy zakres należytej staranności oraz poziom specjalistycznej wiedzy, nie sposób uznać, aby rola Wykonawcy robót budowlanych mogła sprowadzać się jedynie do bezkrytycznego odtworzenia projektu budowlanego. Wykonawca nie powinien zatem realizować prac budowlanych mając wiedzę co do wadliwości przyjętych rozwiązań projektowych w projekcie budowlanym i obowiązany jest niezwłocznie zgłosić taką okoliczność inwestorowi.

Istotne jednak, że odpowiedzialność Wykonawcy za wady dokumentacji projektowej nie jest nieograniczona. W istocie nie chodzi bowiem o konieczność każdorazowej szczegółowej weryfikacji sporządzonego projektu budowlanego pod kątem prawidłowości jego sporządzenia, czy też o posiadanie przez Wykonawców specjalistycznej wiedzy z zakresu projektowania. Od Wykonawców wymaga się jednak dochowania należytej staranności oczekiwanej od podmiotów profesjonalnych i dostrzegania tych błędów, które nie wymagają specjalistycznej wiedzy. Jak podkreślił przy tym Sąd Najwyższy w wyroku wydanym w dniu 26 czerwca 2008 r. w sprawie o sygn. akt II CSK 101/08, z przepisu art. 651 Kodeksu Cywilnego nie wynika, aby Wykonawca w każdym przypadku miał obowiązek szczegółowego sprawdzenia dostarczonej mu przez inwestora dokumentacji w celu wykrycia jej ewentualnych wad, zważywszy, że Wykonawca nie musi dysponować specjalistyczną wiedzą z zakresu projektowania. Obowiązek Wykonawcy określony w art. 651 Kodeksu Cywilnego należy rozumieć w ten sposób, iż musi on niezwłocznie zawiadomić inwestora o niemożliwości realizacji inwestycji na podstawie otrzymanego projektu lub o tym, że realizacja robót zgodnie z dostarczonym projektem spowoduje powstanie obiektu wadliwego. W tym ostatnim wypadku chodzi jednak o takie sytuacje, w których stwierdzenie nieprawidłowości dostarczonej dokumentacji nie wymaga specjalistycznej wiedzy z zakresu projektowania.

W przypadku, gdy dojdzie jednak do powstania obiektu budowlanego na podstawie wadliwie sporządzonego projektu budowlanego, Wykonawca może zwolnić się od odpowiedzialności za wynikłe wady robót budowlanych, jeżeli uczynił zadość obowiązkowi wynikającemu z art. 651 Kodeksu Cywilnego, tj. uprzedził inwestora o wadach projektu budowlanego, bądź też gdy, pomimo dochowania należytej staranności, nie był w stanie zauważyć wad tkwiących w projekcie budowlanym. Należy pamiętać, że z samego tylko faktu dostarczenia przez inwestora wadliwego projektu budowlanego, Wykonawca nie może wywodzić konieczności zwolnienia go od odpowiedzialności za wady robót budowlanych powstałe na skutek wadliwego projektu. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 5 września 2011 r. wydanym w sprawie o sygn. akt V ACa 373/11, gdy Wykonawca zachowując szczególną staranność przedsiębiorcy zajmującego się wykonawstwem budowlanym (art. 355 § 2 Kodeksu Cywilnego) miał możliwość ustalenia tego bez potrzeby odwoływania się do wiadomości specjalnych, jakimi dysponuje projektant, którego nie może zastąpić, ani też nie zwalnia od odpowiedzialności wykonywaniem własnego obowiązku z art. 651 Kodeksu Cywilnego, lecz zaniechał tego, odpowiada za szkodę wyrządzoną nienależytym wykonaniem zobowiązania, którego elementem jest obowiązek informacyjny.

Autorka: Aleksandra Gabryelczyk -aplikant radcowski